Türk lirəsi niyə sürünür?

Türkiyədə milli valyuta dəyər itirməkdə nəyinki davam edir, getdikcə daha da sürətlənir. Atıq, 1 ABŞ dollarına nəzərən türk lirəsi az qala 24-25 lirəyə çatır. Ümumiyyətlə, təkcə bu ilin əvvəlindən bəri 15-16 % dəyərsizləşmə baş verib.

Qeyd edim ki, hələ iki il öncə eyni mövzuda yazdığım məqaləmdə qeyd etmişdim ki, lirə xarici valyutalara nəzərən əvvəllər də vaxtaşırı olaraq həmişə ucuzlaşsa da bu, müəyyən zaman çərçivəsində baş verib və proses sonradan ya səngiyib, ya da əks dinamika nümayiş etdirib.

Budəfəki dəyərsizləşmə isə öz davamlılığı ilə, həm əvvəlkilərdən daha sürətli xarakter daşıması və getdikcə dərinə işləməyə meyl etməsi, həm də ümumiyyətlə, nəzarətdən çıxma qorxusu yaratması ilə seçilir. Sual yaranırdı, niyə?!

Lirə hələ bir neçə il bundan öncədən ən birinci ona görə ucuzlaşmağa başladı ki, Türkiyə iqtisadiyyatına təzyiqlər başlandı. Söhbət, hələ pandemiyadan öncədən gedir.

Qərbin bu təzyiqləri Ankara ilə siyasi münasibətlərinə görə yarandığından demək olar bugün də davam edir.

Nəticədə ölkəyə xarici kapital axını, yəni investisiya əvvəlki illərlə müqayisədə sıfır vəziyyətinə düşdü. Bu isə ölkəyə xarici valyuta axının kəsildiyi demək oldu.

İkincisi, üstəgəl pandemiya... 2020-ci ildə bir sıra iqtisadi fəaliyyət sahələri qapandı və məhdudiyyətə alındı, iqtisadi fəallıq məcburən çərçivəyə salındı.

Türkiyədə ölkəyə xarici valyuta gətirən əsas sahələrdən biri turizm idi. Türkiyə turizm sahəsində dünyanın ən tanınmış ölkələrindən idi. Pandemiya ən böyük zərbəni hər yerdə turizm sektoruna vurduğundan, Ankara bu mənada daha çox şey itirdi.

Üçüncüsü, pandemiyadan sonra bütün ölkələrdə, dünyada qiymətlər yüksəldi. Enerji daşıyıcıları bahalaşdı, ərzaq məhsullarının qiyməti qalxdı, digər növ məhsullar üzrə də təklifin tələbi ödəyə bilməməsi situasiyası yarandı. Bu isə zəncirvari reaksiya yolu ilə bütün ölkələrdə həm idxalı, həm də yerli istehsalı bahalaşdıraraq inflyasiyaya əlavə təsir və təzyiqlər yaratdı.

Ankaranın valyuta xərcləri yüksəldi. Bu da biznes dairələrinin işləri daraldı, riskləri artdı. Sahibkarlar gözləmə mövqeyi seçməklə yalnız özlərini sığortalamaq tədbirləri haqqında düşünməyə başladılar.

Bu siyahını bir az da uzatmaq olar. Hələ dövlətin xaricə borc öhdəlikləri üzrə ödənişlərini demirəm, hansı ki, bu özü də ölkədən valyuta çıxmasına səbəb olur.

Pərviz Heydərov
İqtisadçı

Xəbər 772 dəfə oxunub.