Sabir niyə masonların təsirinə düşdü?!

Böyük satirik şairimiz M.Ə.Sabirin yaradıcılığı kimi, həyat və dünyagorüsu də çox mürəkkəb proseslərdən keçib: sirlərlə dolu o hadisələr barədə hələ də tarixi faktlar araşdırırlar. Məsələn, Sabirin kitabını niyə erməniəsilli neftzudalqri maliyyələşdirib?

Birincisi, Çar Rusiyası ilkin olaraq Bakı neftini erməni tacir və fırıldaqçılarına peşkəş etmişdi, böyük pullar hələlik yalnız onlarda idi. Cəmiyyət arasında nüfuzlarını yüksəltmək ücün xeyriyyə cəmiyyətlərini də ilk dəfə onlar yaratmışdı: əsasən özlərinin İran və Türkiyədən qaçqın düşmüş kasıb soydaşları üçün...

Yerli müsəlmanların arasında indiki kimi pərəkəndəlik olduğundan, ictimai-siyasi, sosial-iqtisadi, mədəni-etnik güclərini birləşdirə bilmirdilər.

Əslən Şamaxıdan (orada hələ də bir neçə ərəb kəndi durur: Şamaxı - Sam-əxi/Şam şəhərinin qardaşı, əkizi) olan, satirik şair kimi tarixə duşən şair Şirvaninin şagirdi və sonralar sirri hələ də açılmayan səbəblərdən ona düşmən çevrilən Mirzə Ələkbər Sabir dini baxışlarına görə yarı əhli-sünnə idi. Bakı şiələrinin həyat tərzi - dünyagörüşü ona qıcıq verirdi deyə, şeirlərində sağa da söyürdü, sola da: baxmayaraq ki, yaradıcılığına mərsiyyələrlə başlamışdı...

O, hətta, sonralar neftxudaya çevrilən, böyük xeyriyyəçi və mürəkkəb şəxsiyyət olan, millət atası təxəllüslü Hacı Zeynalabdin Tağıyevi mətbuatda və poetik məclislərdə bizləyirdu. Məhz buna görə də Sabir vərəmə yoluxanda, onun xahişinə gedənlərə Hacı belə cavab vermişdi: hümmətimi söyənə qara qəpik də vermərəm.

Üstəlik, Sabir fitri istedada malik sair olsa da, Molla Nəsrəddin ədəbi məktəbinin əsas simaları kimi həm rus və erməni ziyalılarının, həm də Rusiya masonlarının - Şimal/Sankt-Peterburq lojası ilə əlaqəsi olanların təsiri altında idi.

Maarifçi adı altında fəaliyyət göstərən bu qrupun uzvləri daha sonralar isə babilərin - İran/Təbriz mason lojasının təsirinə düşdülər.. Onu da əlavə edək ki, bu ehtimal əgər həqiqətdirsə, biz iddia etmirik ki, Molla Nəsrəddin bilərəkdən o istiqamətə əyilmişdi.

Əlbəttə, bizim əksər varlılar ancaq ölüm ayağında insaniyyəti yada salırlar, mələyə çevrilirlər, fəqət, Sabir məsələsində yuxarıdakı subyektiv səbəbləri mütləq nəzərə almaq lazımdır. Çar/xristian imperiyasına müsəlmanları və İslamı, eləcə də din adamlarının gözdən salmaq vacib idi ki, sünni və şiə parçalaması salıb hakimiyyətini möhkəmlətsin: bizimkilər də hay-küyə tez uyandılar axı...

Aydın Xan Əbilov

Xəbər 5632 dəfə oxunub.