Qulu Məhərrəmli: “Qüsurlar televiziya və radioda saytlara nisbətən azdı”

Jurnalist cəmiyyətin əsas dil daşıyıcılarından biridir. Bu səbəbdən təkcə dili bilmək bu peşə sahibləri üçün kifayət deyil. Həm yazılı, həm də şifahi nitqin qorunmasında əsas rol oynayan jurnalistlər ədəbi dilin normalarına ciddi əməl etməli, cəmiyyətə nümunə olmalıdır. Bu səbəbdəndir ki, hər il istər çap, istərsə də elektron mediada monitorinqlər aparılır. Bəs, bu monitorinqlər müsbətə doğru dəyişkliklərə səbəb olurmu? Mediada hansı dil qaydaları pozulmağa davam edir?
XəzərNews.az bildirir ki, mövzu ilə bağlı Modern.az-a danışan filologiya elmləri doktoru, media eksperti Qulu Məhərrəmli tənqidlərin az da olsa, nəticə verdiyini deyir:

“Ümumiyyətlə, keçirilən monitorinqlər, edilən tənqidlərin müəyyən dərəcədə təsiri var. Deməzdim ki, köklü dəyişiklik var. Hər halda redaktorlar, televiziya aparıcıları, müxbirlər çalışırlar ki, dil qaydalarına əməl etsinlər. Amma bunu çoxtərkibli hesab etmək olmaz. Çünki monitorinq mövcud situasiyanı üzə çıxarır və yaranan situasiyanı bəlkə bir az formalaşdırır. Peşəkarlıq artmasa, jurnalistlər dil qaydalarını yaxşı bilməsə, belə hallar davamlı olacaq. Yəni, nöqsanları, dil qüsurlarını aradan qaldırmağın ən gözəl yolu peşəkarlıqdır. Çünki yaxşı jurnalist, yaxşı yazan adam həm də əsas ifadə vasitəsi olan dili yaxşı bilməlidir. Dili bilməyəndə bu cür yalnışlıqlara yol verilir. Sözlər yerində işlənmir, ümumi qaydalar pozulur. Əlbəttə ki, monitorinqlər olmalıdır. Milli Televiziya və Radio Şurası da bunu edir, Dilçilik İnstitutu da buna kömək etməyə çalışır, başqa qurumlar da, məsələn qeyri-hökumət təşkilatları da yaxşı işləyirlər”.

Qulu Məhərrəmli mediada yol verilən əsas dil nöqsanlarından da danışıb:

“Mənə elə gəlir ki, indi ən ciddi dil qayda pozuntusu sözlərin yersiz işlədilməsi, söz sırasının, bir də məntiqi mənanın pozulmasıdır. Yəni, adamlar sözü işlədir, amma mənasının fərqinə varmır. Leksik layı yaxşı bilmirlər, bəzən uzlaşma qaydasına əməl olunmur. Məncə, həmin qüsurlar televiziya və radioda saytlara nisbətən azalır. Radio və televiziyalarda isə əsasən cümlələr uzun olur, uzlaşma pozulur, orfoepiya qaydalarına əməl olunmur, bir də məntiqi vurğular hiss olunmur. Mətnin çatdırılmasında məntiqi vurğu əsas rol oynayır. Bəzən mətni oxuyan aparıcı dəqiq bilmir ki, nəyi vurğulamaq lazımdır. Bu da ondan irəli gəlir ki, əvvəlcədən mətnin üzərində işləmirlər”.

O, son zamanlar xarici adların dilimizdə müxtəlif formalarda işlənməsinə də münasibət bildirib:

“Alınma sözlərin və xüsusi adların deyilişi və yazılışı həm yazılı, həm də elektron mediamızın problemlərindən biridir. Bununla bağlı vahid norma olmadığına görə hərə istədiyi şəkildə deyir. Əvvəllər televiziya və radiolarda mütəxəssislər olurdu. Onlar belə sözlərin həm deyilişini, həm yazılışını, həm də vurğusunu müəyyənləşdirirdilər. Bu sözlərlə bağlı konkret prinsiplər var, həmin prinsiplər gözlənilməlidir. Biz fransızcadan alınan sözdə vurğunu axırda deməyə çalışmalıyıq. Yaxud da alman dilində vurğu birinci hecaya düşür, bunu da nəzərə almaq lazımdır. Bunlar xüsusi hallardır və bunu efir adamları yadlarında saxlamalı və əməl etməlidirlər”.

Xəbər 1976 dəfə oxunub.