Suda boğulana ilk tibbi yardımı necə edək?

Bir neçə gündür ki, ölkədə qadağan olunan çimərliklərdə ardıcıl faciə baş verir. Sonuncu ən dəhşətlisi isə Kürdəxanı sakinləri olan 4 dostun birlikdə çimərkən boğulması idi.
XəzərNews.az bu məqamda FHN-ə istinadən suda boğulmalar zamanı ilk tibbi yardımı təqdim edir:

Suda boğulma - suyun tənəffüs yollarına daxil olması nəticəsində baş verən mexaniki asfiksiyanın bir növüdür.

Suda boğulma zamanı orqanizmdə baş verən dəyişikliklər, başqa sözlə suyun altında ölüm müddəti, bir sıra amillərdən asılıdır.

1. Suyun xarakterindən (şirin su, duzlu su, hovuzlarda olan şirin xlorlu su).

2. Suyun temperaturundan (buzlu, soyuq, isti)

3. Suyun tərkibində qarışıqların (lil, cəng, lehmə və s.) olub-olmamasından.

4. Suda boğulma anında zərərçəkənin orqanizminin vəziyyətindən - yorğunluq, oyanıqlıq, alkoqol sərxoşluq.

Həqiqi suda boğulma- suyun traxeyaya, bronxlara və alveollara düşməsi nəticəsində baş verir. Adətən suda boğulan insanda güclü sinir oyanıqlığı əmələ gəlir, o xilas olmaq üçün müqavimət göstərərək çoxlu enerji sərf edur. Bu mübarizə zamanı boğulan şəxs dərindən nəfəs alaraq hava ilə birlikdə su da udur ki, bu da tənəffüsün ritmini pozmaqla yanaşı bədən kütləsinin artmasına da səbəb olur. Zərərcəkən halsızlaşaraq suyun dibinə getdikdə, qırtlağın reflektor spazmı (səs yarığının qapanması) nəticəsində tənəffüs dayanır. Qanda karbon turşusunun miqdarının artması tənəffüs mərkəzinin qıcıqlanmasına səbəb olur. Boğulan şəxs huşunu itirməklə yanaşı suyun altında nəfəsalma cəhdlərini təkrarlayır ki, bu da ağ ciyərlərə suyun və qumun daxil olmasını tezləşdirir. Qanda karbon turşusunun miqdarının təkrar artması nəticəsində tənəffüsün təkrar dayanmasından sonrakı 30- 40 saniyə ərzində ölümqabağı dərindən nəfəsalıma baş verir. Həqiqi boğulmalar əsasən şirin sularda və dəniz sularında olur.

Şirin suda boğulmalar:

Şirin suda duzların miqdarı qanla müqayisədə qat-qat az olduğuna görə ağ ciyərlərə dolan şirin su tez bir zamanda qana sorulur. Bu da qanın durulaşmasına, həcminin artmasına və eritrositlərin parçalanmasına səbəb olur. Bəzən ağ ciyərlərin ödemi də müşahidə olunur. Ürək mədəciklərinin yiğilma funksiyasının pozulması nəticəsində qan dövranının fəaliyyəti dayanır.

Dəniz suyunda boğulmalar:

Dəniz suyunda həll olunmuş maddələrin konsentrasiyası qana nisbətən çox olduğuna görə dəniz suyu ağ ciyərlərə daxil olan zaman qanın maye hissəsi zülallarla birgə qan damarlarından alveollara daxil olur. Bu qanın qatılaşmasına, onun tərkibindəki kalium, natrium, kalsium, maqnezium və xlor ionlarının konsentrasiyasının artmasına gətirib çıxarır. Alveollara yığılan maye onların genişlənməsinə, hətta cırıılmasına səbəb olur. Bir qayda olaraq dəniz suyunda boğulmalar zamanı ağ ciyərlərin ödemi inkişaf edir. Alveollarda az miqdarda qalan hava tənəffüs hərəkətləri zamanı mayenin çalxalanması və davamlı zülal köpüyünün əmələ gəlməsinə səbəb olur. Qaz mübadiləsi kəskin pozulur, ürəyin fəaliyyəti dayanır.

Reanimasiya tədbirləri aparılarkən vaxt faktoru böyük əhəmiyyət kəsb edir. Bu tədbirlər nə qədər tez başlasa, bir o qədər uğurlu nəticə əldə etmək şansı artır. Buna görə də süni tənəffüsü zərərçəkən suda olarkən başlamaq tövsiyyə olunur. Bunun üçün zərərçəkən sahilə və ya qayığa çatdırılana qədər, dövrü olaraq, ağızdan və ya burundan nəfəs vermək (hava üfürmək) lazımdır.

Sahildə zərərçəkənə ümumi baxış keçirilir. Əgər zərərçəkən huşunu itirməmişsə və ya yüngül bayılma vəziyyətindədirsə, boğulma əlamətlərinin aradan qaldırılması üçün ona amonyak (naşatır) spirti iylətmək və bədənini isitmək kifayət edir.

Əgər qan dövranının fəaliyyəti saxlanıbsa (yuxu arteriyalarının pulsasiyası), lakin tənəffüs yoxdursa, ağız boşluğu bint dolanmış barmaqla yad cisimlərdən təmizlənir, protez dişlər varsa çıxarılır. Çox vaxt çeynəmə əzələlərinin spazmı ilə əlaqədar ağzı açmaq mümkün olmur. Bu hallarda süni tənəffüs ağızdan- buruna verilir; bu üsul effekt vermədikdə yastı metal əşyadan istifadə olunur. Bu zaman dişləri sındırmamaq üçün olduqca ehtiyatla davranmaq gərəkdir. Yuxarı tənəffüs yollarını köpük və sudan təmizləməkdən ötrü sorucu vasitədən isifadə etmək lazımdır. Əgər sorucu cihaz yoxdursa zərərçəkən qarnı üstə xilasedicinin diz oynağından bükülmüş budu üzərinə uzadılır. Daha sonra onun döş qəfəsi sürətlə və kəskin hərəkətlərlə sıxılır. Bu manipulyasiyaların tənəffüs yollarının su və köpüklə qapanması ilə əlaqədar süni tənəffüsün həyata keçirilməsi mümkün olmadıqda aparılması zəruridir. Bu prosedur cəld və sürətlə yerinə yetirilməlidir. Əgər bir neçə saniyə ərzində effekt olmazsa, ağ ciyərlərin süni ventilyasiyasını başlamaq lazımdır. Əgər dəri örtükləri avazımışdırsa, ağız boşluğu təmizləndikdən birbaşa sonra süni ventilyasiyaya başlamaq lazımdır.

Zərərçəkəni arxası üstə uzadıb sıxıcı paltarlardan azad etmək, bir əli boynunun altına, digər əli isə alnına qoyaraq başı arxaya əymək lazımdır. Bundan sonra alt kəsici dişlərin üst kəsici dişlərdən qabağa çıxması üçün alt çənə önə və yuxarı çəkilir. Bu prosedur tənəffüs yollarının keçiriciliyinin bərpası məqsədi ilə aparılır. Daha sonra xilasedici dərindən nəfəs alır, bir qədər nəfəsini saxlayır və dodaqlarını zərərçəkənin ağzına və ya burnuna sıxaraq nəfəs verir. Bu zaman burnu (ağızdan- ağıza tənəffüs zamanı), yaxud ağızı (ağızdan- buruna tənəffüs zamanı) barmaqlarla qapamaq məsləhətdir. Ağ ciyərlərin yuxarıda göstərilən üsülla süni ventilyasiyasını uzun müddət aparmaq çətinlik törədir. Belə ki, xilasedicinin ürək damar sistemində arzuolunmaz hallar inkişaf edə bilər. Bu baxımdan süni tənəffüs zamanı müvafiq cihazlardan istifadə etmək daha məqsədəuyğundur.

Əgər süni ventilyasiya zamanı xəstənin ağzından su xaric olursa, zərərçəkənin başını yana əyərək çiyni qaldırılmalıdır. Bu zaman zərərçəkənin ağzı döş qəfəsindən aşağı səviyyədə yerləşdiyinə görə maye xaricə tökülür. Bundan sonra süni ventilyasiyanı yerinə yetirmək olar. Əgər zərərçəkəndə sərbəst tənəffüs hərəkətləri əmələ gəlirsə, lakin onun şüuru bərpa olunmamışdırsa və ya tənəffüs ritmi pozulmuş, yaxud kəskin surətdə tezləşmişdirsə, qətiyyən ağciyərlərin süni ventilyasiyasını dayandırmaq olmaz. Əgər qan dövranı bərpa olunmamışdırsa (iri arteriyalarda nəbzin olmaması, ürək döyüntülərinin eşidilməməsi, arterial təzyiqin təyin olunmaması, dəri örtüyünün avazımış və ya göyərmiş rəng alması) süni ventilyasiya ilə eyni vaxtda ürəyin xarici masajı da yerinə yetirilir.

Xilasedici zərərçəkənin yan tərəfində yerləşir və o zaman əlləri zərərçəkənin döş qəfəsinə perpendikulyar vəziyyətdə olur. Xilasedici bir əlini döş sümüyünün aşağı 1/3 nə -perpendikulyar vəziyyətdə, digər əlini isə döş sümüyünə paralel olaraq 1-ci əlin üstünə qoyur. Ürəyin xarici masajının mahiyyəti döş sümüyünə kəskin təzyiq etməkdən ibarətdir. Bu zaman qan ürəyin mədəciklərindən böyük və kiçik qan dövranına daxil olur. Reanimatorun hərəkətləri ritmik, 1 dəqiqədə 60-70 tezliklə olmalıdır. Əgər reanimasiya bir nəfər tərəfindən yerinə yetirilirsə döş sümüyünə hər 4-5 təzyiqdən sonra bir dəfə süni tənəffüs verilməlidir.

Zərərçəkən klinik ölüm halından çıxarılandan sonra onun bədənini müxtəlif örtük və paltar vasitəsi ilə qızdırmaq, aşağı və yuxarı ətrafları periferiyadan mərkəzə doğru masaj etmək lazımdır.

Suda boğulanın həyata qaytarılması sudan çıxarıldıqdan sonra ilk 3-6 dəqiqə ərzində mümkündür.

Xəsarət alan xəstəxanaya xərəkdə üzü və ya yanı üstə uzanmış, baş hissəsi bir qədər qaldırılmış vəziyyətdə nəql olunur. Xəstəxanaya aparılarkən yol boyu müddətində ağciyərlərin süni ventilyasiyası davam etdirilir.

Xəbər 1310 dəfə oxunub.